BETON
Beton, çimento, su, agrega ve kimyasal veya mineral katkı maddelerinin homojen olarak karıştırılmasından
oluşan, başlangıçta plastik kıvamda olup, şekil verilebilen, zamanla katılaşıp sertleşerek mukavemet kazanan
bir yapı malzemesidir.
Kıvam Sınıfları
Beton kıvamı, aşağıda verilen çökme sınıfl arına göre sınıfl andırılır. Verilen kıvam sınıfl arı arasında doğrudan
ilişki kurulamaz. Özel durumlarda kıvam, hedef değerlerle de tanımlanabilir. Nemli toprak kıvamındaki,
özel yöntemle sıkıştırılmak üzere tasarlanmış çok düşük su içeriğine sahip olan benzeri betonlar için kıvam
sınıfl andırılmaz.
Çökme (Slump ) deneyi yapılırken;
• Çökme hunisi düz bir zemine konur.
• Standart çökme hunisi üç eşit kademede doldurulup, her kademede standart şişleme çubuğuyla şişlenir.
• Huni tamamen dolunca üst yüzeyi mala ile düzlenir.
• Huni yavaşça yukarı doğru kaldırılır; bu sırada taze beton kendi ağırlığıyla çöker.
• Şişleme çubuğu huninin üzerine konur ve çöken betonun üst seviyesinden çubuğun altına kadar olan
mesafe ölçülür.
• Bu uzunluk, taze betonun çökme değeri olarak adIandırılır.
Çökme Sınıfları Sıkıştırılabilme Sınıfları
| Sınıf | Sıkıştırılabilme Derecesi |
| C0 | ≥ 1,46 |
| C1 | 1,45 - 1,26 |
| C2 | 1,25 - 1,11 |
| C3 | 1,10 - 1,04 |
| Sınıf | Çökme, mm |
| S1 | 10 - 40 |
| S2 | 50 - 90 |
| S3 | 100 - 150 |
| S4 | 160 - 210 |
| S5 | ≥ 220 |
Yayılma Sınıfı Vebe Sınıfları
| Sınıf | Vebe Süresi, Saniye |
| V0 | ≥ 31 |
| V1 | 30 - 21 |
| V2 | 20 - 11 |
| V3 | 10 - 6 |
| V4 | 5 - 3 |
| Sınıf | Yayılma Çapı, mm |
| F1 | ≤ 340 |
| F2 | 350 - 410 |
| F3 | 420 - 480 |
| F4 | 490 - 550 |
| F5 | 560 - 620 |
| F6 | ≥ 630 |
Agrega En Büyük Tane Büyüklüğüne Göre Betonun Sınıflandırılması
Betonun agrega en büyük tane büyüklüğüne göre sınıflandırılmasında, betonda kullanılan en büyük agrega
tane sınıfının üst anma büyüklüğü (Den çok) esas alınır.
Den çok, EN 12620: 2000’e göre, agrega büyüklüğüne bağlı olarak tanımlanan en büyük elek göz açıklığıdır.
Sertleşmiş Beton
Basınç Dayanımı Sınıfları
Betonun, basınç dayanımına göre sınıfl andırılmasında, normal beton ve ağır beton ve hafi f beton için
aşağıda sınıfl andırılmıştır. Sınıfl andırmada, çapı 150 mm ve yüksekliği 300 mm olan silindir şekilli numunenin
28 günlük karakteristik basınç dayanımı (fck sil) veya kenar uzunluğu 150 mm olan küp şekilli numunenin 28
günlük karakteristik basınç dayanımı (fck küp) kullanılabilir.
Özel durumlarda, ilgili tasarım standardının izin vermesi koşulu ile dayanım seviyelerinin ara değerleri de
kullanılabilir.
Normal ve Ağır Beton İçin Basınç Dayanımı Sınıfları
|
Basınç Dayanımı Sınıfı |
En Düşük Karakteristik Silindir Dayanımı |
En Düşük Karakteristik Küp Dayanımı |
|---|---|---|
| C8/10 | 8 | 10 |
| C12/15 | 12 | 15 |
| C16/20 | 16 | 20 |
| C20/25 | 20 | 25 |
| C25/30 | 25 | 30 |
| C30/37 | 30 | 37 |
| C35/45 | 35 | 45 |
| C40/50 | 40 | 50 |
| C45/55 | 45 | 55 |
| C50/60 | 50 | 60 |
| C55/67 | 55 | 67 |
| C60/75 | 60 | 75 |
| C70/85 | 70 | 85 |
| C80/95 | 80 | 95 |
| C90/105 | 90 | 105 |
| C100/115 | 100 | 115 |
Hafif Betonun Basınç Dayanım Sınıfları
| Basınç Dayanımı Sınıfı | En Düşük Karakteristik Silindir Dayanımı Fck, Sil N/mm2 |
En Düşük Karakteristik Küp Dayanımı Fck, Küp N/mm2 |
|---|---|---|
| LC8/9 | 8 | 9 |
| LC12/13 | 12 | 13 |
| LC16/18 | 16 | 18 |
| LC20/22 | 20 | 22 |
| LC25/28 | 25 | 28 |
| LC30/33 | 30 | 33 |
| LC35/38 | 35 | 38 |
| LC40/44 | 40 | 44 |
| LC45/50 | 45 | 50 |
| LC50/55 | 50 | 55 |
| LC55/60 | 55 | 60 |
| LC60/66 | 60 | 66 |
| LC70/77 | 70 | 77 |
| LC80/88 | 80 | 88 |
| a) Küp ve silindir numune basınç dayanımları arasında yeterli kesinliğe sahip ilişki kurulması ve bu ilişkinin belgelendirilmesi şartıyla, verilen bu dayanımlardan başka değerler de kullanılabilir. |
||
Hafif betonun yoğunluğa göre sınıflandırılmasında, aşağıda verilen sınıflar uygulanır.
Hafif Betonun Yoğunluğa Göre Sınıflandırılması
| Yoğunluk Sınıfı | D 1,0 | D 1,2 | D 1,4 | D 1,6 | D 1,8 | D 2,0 |
| Yoğunluk Aralığı (Kg/m3) | ≥ 800 ve ≤ 1000 |
> 1000 ve ≤ 1200 |
> 1200 ve ≤ 1400 |
> 1400 ve ≤ 1600 |
> 1600 ve ≤ 1800 |
> 1800 ve ≤ 2000 |
Hafif betonun yoğunluğu, aynı zamanda hedef değerle de tanımlanabilir.
Beton Özellikleri ve Doğrulama Metotları
Bileşen Malzemeler İçin Temel Özellikler
Genel
Bileşen malzemeler, beton dayanıklılığını olumsuz etkileyebilecek veya donatı korozyonuna sebep olabilecek
miktarda zararlı madde içermemeli ve betonda kullanım amacına uygun olmalıdır. Bileşen malzemelerin
genelde uygunluğunun belirlenmiş olması, bu malzemelerin her durumda ve her beton bileşimi için uygun
olduğunu göstermez. Bu standarda uygun betonlarda, sadece öngörülen uygulamalar için uygunluğu
belirlenmiş bileşen malzemeler kullanılır.
- Bileşen malzemenin, özellikle bu standarda uygun betonda kullanımıyla ilişkili Avrupa Teknik onayı.
- Betonun kullanılacağı yerde geçerli, özellikle bileşen malzemenin bu standarda uygun betonda kullanımıyla
ilgili ulusal standart veya şartname.
Çimento
Beton üretiminde kullanılan çimentonun EN 197-1 veya TS 10157 Sülfatlara Dayanıklı Çimento veya TS 21
Beyaz Çimento’ya genel uygunluğu kanıtlanmış olmalıdır.
Agregalar
- Normal ve ağır agregaların TS 706 EN 12620:2000,
- Hafif agregaların pr EN 13055-1:1997, standartlarına uygunluğu kanıtlanmalıdır;
Geri kazanılan agregalarla ilgili hükümler henüz standartlarda yer almamıştır.
Karma Suyu
Karma suyu ve beton üretiminden ortaya çıkan atık sudan tekrar geri kazanılan suyun EN 1008: 1997’ye
uygunluğu kanıtlanmalıdır.
Kimyasal Katkı Maddeleri
Kimyasal katkı maddelerinin, EN 934-2’ye genel uygunluğu kanıtlanmalıdır.
Mineral Katkılar (Mineral Dolgular ve Boya Maddeleri Dahil)
Tip I mineral katkıların genel uygunluğu, aşağıda verildiği gibi kanıtlanmalıdır.
Filler agregaların, TS EN 12620:2000’e uygunluğu.
Boya maddelerinin, EN 12878’e uygunluğu.
Tip II mineral katkıların,
Uçucu külün, EN 450’ye uygunluğu.
Silis dumanının tozu, pr EN 13263: 1998’e uygunluğu, kanıtlanmalıdır.
Beton Bileşimi İçin Temel Özellikler
Genel
Tasarlanmış veya tarif edilmiş betonun bileşim oranları ve bileşen malzemeleri, kıvam, yoğunluk, dayanım,
dayanıklılık, betona gömülü çelik donatının korozyondan korunmasına ilişkin taze ve sertleşmiş beton için
belirlenmiş özellikleri sağlamak üzere, imalât işlemi ve beton yapının öngörülen yapım yöntemi de dikkate
alınarak seçilmelidir.
Beton üreticisi, şartnamede ayrıntılı olarak belirtilmemişse, bileşen malzemelerin tip ve sınıfl arını, belirlenmiş
çevre için oluşturmuş olduğu uygunluk kriterlerine göre seçmelidir.
Beton, aksi belirtilmemişse, taze betonun ayrışması ve terlemesi en az olacak şekilde tasarlanmalıdır.
Yapıda, betonun gerekli özelliklerinin sağlanması ancak taze betonun, kullanım yerinde belirli uygulama
kurallarına göre işleme tâbi tutulmasıyla gerçekleştirilebilir. Bu nedenle bu standart da verilen şartlara ilâveten
betonun taşınması, yerleştirilmesi, sıkıştırılması, kürü ve daha sonraki işlemler, betonun belirlenmesinde
dikkate alınmalıdır (ENV 13670-1 veya ilgili diğer standartlar). Bu özelliklerden çoğu genellikle birbirine
bağlıdır. Bu şartların hepsinin sağlanması durumunda, yapıdaki beton ve standart deney numunesi betonu
arasındaki herhangi kalite farkı, malzeme için kısmi güvenlik katsayısı sınırları içerisinde kalır (ENV 1992-1-1).
Standarda göre tarif edilmiş betonun birleşimi aşağıda verilenlerle sınırlandırılmıştır.
- Doğal normal agrega,
- Çimento miktarı ve su/çimento oranında dikkate alınmamak şartıyla toz şeklinde mineral katkı,
- Hava sürükleyiciler hariç beton içindeki kimyasal katkılar,
- Başlangıç deneyleri için gerekli kriterleri sağlayacak bileşim oranları.
Betonun kullanılacağı yerde geçerli şartnamelerde, yerel çevre şartlarına uygun malzemelerinin tip ve sınıfl arı
belirlenmiş olabilir.
Çimentonun Seçimi
Çimento, aşağıdaki veriler bakımından uygunluğu belirlenmiş olan çimentolardan seçilmelidir.
- Yapım (inşaat) Yöntemi,
- Beton yapının kullanım amacı,
- Kür şartları (ısıl işlem gibi),
- Yapı boyutları (ısı gelişimi),
- Yapının maruz kalacağı çevre şartları,
- Bileşenlerden kaynaklanan alkaliler ile agrega arasında etkileşme olması ihtimali.
Agregaların Kullanımı
Genel
Agrega tipi, tane büyüklüğü dağılımı ve yassılık - uzunluk, donma/çözülme dayanıklılığı, aşınma dayanıklılığı,
incelik gibi agrega özellikleri, aşağıda verilenler dikkate alınarak seçilmelidir:
Yapım (inşaat) yöntemi,
- Betonun yapıda kullanım amacı,
- Betonun maruz kalacağı çevre koşulları,
- Görünür agrega yüzeyi veya yüzey bitirme işlemlerinin gerektirdiği diğer özellikler.
Agrega en büyük anma tane büyüklüğü (Den çok), donatının beton örtü tabakası (pas payı) ve beton eleman
kesitinin en küçük boyutu dikkate alınarak belirlenmelidir.
Tuvenan Agrega
TS EN 12620: 2000’e uygun tuvenan agrega, sadece C 12/15 veya daha düşük basınç dayanım sınıfındaki
betonlarda kullanılabilir.
Geri Kazanılmış Agrega
Yıkama suyundan veya taze betondan geri kazanılarak elde edilen agrega da beton agregası olarak
kullanılabilir.
Tane sınıfl arına ayrılmamış haldeki geri kazanılmış agrega, toplam agreganın %5’inden daha fazla miktarda
kullanılmamalıdır. Geri kazan ilmiş agreganın,toplam agreganın %5’inden daha fazla miktarda kullanılabilmesi
için, bu agreganın asıl agrega ile aynı tipte olması, iri ve ince agrega olmak üzere en az iki tane sınıfına ayrılmış
olması ve TS EN 12620: 2000’e uygun olması gereklidir.
Alkali- Silika Reaksiyonuna Direnç
Agreganın, alkaliler (çimento veya diğer kaynaklardan gelen Na2O ve K2O) ile reaksiyona girmesinden şüphe
duyulan silika türlerini ihtiva etmesi ve betonun rutubetli ortamda bulunması halinde, zararlı alkali- silika
reaksiyonunu önlemek üzere uygunluğu kanıtlanmış işlemler kullanılarak önlemler alınmalıdır
Çimento ve agreganın özel kombinasyonu kullanılarak yapılan uzun süreli deneyim dikkate alınarak
agreganın jeolojik kaynağına uygun önlemler alınmalıdır.
Geri Kazanılmış Suyun Kullanımı
Beton üretiminden çıkan kullanılmış su, TS EN 1008:1997’de bu tür suyun kullanımıyla ilgili belirlenmiş
şartlara uygun şekilde kullanılabilir.
Mineral Katkıların Kullanımı
Genel
Tip I ve Tip II mineral katkıların betonda kullanım miktarı başlangıç deneyleriyle belirlenmelidir. TS EN 206-1
(Ek A).
Fazla miktarda mineral katkı kullanımının, dayanım haricindeki özellikler üzerindeki etkisi dikkate alınmalıdır.
Tip II mineral katkılar, uygunluğunun belirlenmesi şartıyla, çimento bileşimindeki çimento miktarına ve su/
çimento oranına ilişkin hesaplamalarda dikkate alınabilir.
Uçucu kül ve silis dumanı için k - değeri kavramının uygunluğu kanıtlanmalıdır. Eşdeğer beton performansı
kavramı ,modifi ye k-değeri kuralı kavramı ve daha yüksek k-değeri gibi diğer kavramların uygunluğu, diğer
mineral katkılar (Tip I dahil) veya mineral katkıların kombinasyonu kullanılması durumunda belirlenmiş
olmalıdır.
Not - Uygunluk aşağıda verilenlerden birisine göre belirlenebilir.
Söz konusu mineral katkının EN 206-1’e uygun betonda özel kullanımı ile ilgili
- Avrupa Teknik Onayı.
- Özel olarak mineral katkının EN 206-1’e uygun betonda kullanımıyla ilgili, betonun kullanılacağı yerde
mevcut ulusal standart veya şartname.
Sınıflandırma
Çevre etkileriyle ilgili etki sınıfları
Çevreden kaynaklanan etkiler, Çevre etki çizelgesinde verilen etki sınıfl arı şeklinde tasnif edilebilir. Verilen
örnekler bilgi içindir.
Not - Seçilecek etki sınıfı, betonun kullanılacağı yerde geçerli tedbirlere bağlıdır. Bu etki sınıfl amasına,
betonun kullanılacağı yerdeki mevcut özel şartlar, paslanmaz çelik veya korozyona dayanıklı diğer metal
kullanımı veya beton veya donatıda koruyucu kaplama kullanımı gibi koruyucu önlemler dahil edilmemiştir.
Beton, çevresel etki çizelgesinde tanımlanan etkilerin birden daha fazlasına maruz kalabilir ve bu nedenle
betonun maruz kaldığı çevre şartlarının, etki sınıfl arının birleşimi olarak ifade edilmesi gerekli olabilir